Home
Wandelen met Ter Borch
Deventer kent een rijke geschiedenis. Tijdens de Hanze speelt zij een rol van betekenis in het handelsysteem in een gebied van Londen naar Novgorod en van Brugge naar Bergen. In de 17e-eeuw is deze roemrijke periode weliswaar voorbij, maar de stad maakt de gevolgen van de reformatie mee, het ervaart hevig de strijd tussen de Spanjaarden en de Staatse troepen en decennia later staat Bommen Berend aan de stadspoort. Het is een periode dat enkele regentenfamilies het voor het vertellen hebben.
In die tijd woont de schilder Gerard ter Borch in Deventer. Met de stadswandeling in het boek ‘Wandelen door het 17e-eeuwse Deventer met de schilder Gerard ter Borch’ (als PDF onderstaand te downloaden) beleef je iets van het leven in die periode en na afloop weet je wat de bijzondere kwaliteiten van de meester-schilder zijn. De wandeling is 2,6 km. en duurt 2,5 uur.
Wil je de wandeling met de GPS doen, dan kan je het bestand downloaden.
Geen werken van Apelles
In een eerder artikel al eens geschreven dat in het grafschrift van Gerard ter Borch wordt verwezen naar de schilder Apelles. Deze schilder kwam vandaag in een cursus Kunstgeschiedenis ook weer voorbij. Niet met een van zijn eigen werken, want die schijnen er niet meer te zijn.
Het beroemdste fresco van Rafaël is ‘De school van Athene’ in de Stanza della Segnatura (een zaal op de tweede verdieping van het Apostolisch Paleis in Vaticaanstad. De zaal was bedoeld als de bibliotheek van paus Julius II en is tegenwoordig te bezichtigen als onderdeel van de Vaticaanse musea). Grote denkers en geleerden uit de Oudheid zijn docerend, denkend, lerend en discussiërend weergegeven. Helemaal rechts bij de letter R in het fresco beeldt Rafaël zichzelf af als Apelles.
Nummer 6 is overigens Pythagoras, nummer 14 Plato en nummer 15 Aristoteles. Om er maar een paar te noemen.
Verder is er nog een beschrijving van een schilderij van Apelles. Het vermoeden bestaat dat een schilderij van Sandro Botticelli daarop gebaseerd is. Het betreft de geboorte van Venus.
Anoniem
Gisteren in het museum Bredius langs een super klein schilderijtje gelopen waarop de naam Gerard ter Borgh staat. Op de website van museum staat dat het schilderij te zwak is voor een GTB.
De schoenlapper zoals hier naast afgebeeld was ook aan GTB toegeschreven. Maar helaas, ook dat lijkt niet juist. De schilders Roestraten, van Haeften en Wulfraat worden als alternatief genoemd. Het museum houdt het nog even op Anoniem.
De kopie zou mogelijk gebaseerd zijn op een schilderij van Roestraten, zie RKD.
Wat maakt TB bijzonder?
Zoals een fotojournalist in de huidige tijd belangrijke gebeurtenissen en personen met de camera vastlegt, zo legt Ter Borch de Vrede van Münster en stadsbestuurders van Deventer op een schilderij vast. Ter Borch (1617-1681) woont gedurende 27 jaar in Deventer. Tijdens die periode maakt hij van veel Deventer regenten schilderijen. Deze regenten bepalen via hun functies in het bestuur van de stad, de armeninstellingen en de burgerwacht de gang van zaken in Deventer. Met zijn schilderijen geeft Ter Borch daarom een deel van de geschiedenis van Deventer weer.
Nadere toelichting:
- Ter Borch heeft grote faam bereikt met de duiding van satijnen jurken. Maar ook de weergave van een tafelkleed. Het is zo nauwkeurig uitgewerkt dat je het gevoel hebt dat je het als het ware kan aanraken.
- Bij bijvoorbeeld De vaderlijke vermaning is er al jaren discussie over wat TB nu eigenlijk heeft willen vertellen met het schilderij. Daar zijn minstens drie verhalen bij te vertellen…. Heeft TB het vanuit één verhaal geschilderd of is het juist bedoeling dat mensen zelf nadenken over er nu bedoeld wordt? Dit geldt ook bij het schilderij de Brief.
- Verder zeggen de schilderijen van TB ook iets over die periode. Bij de Magistraat lijkt er qua houding en de kleding sprake van eenheid van bestuur, terwijl er in die tijd forse verschillen zijn tussen staats- en prinsgezinden. Zo is de Vrede van Munster een weergave van een geweldig belangrijke gebeurtenis voor het ontstaan van de Nederlanden.
- Van de schilderijen van TB (Magistraat maar ook de portretten) is bekend dat hij veel regenten schildert. De families die onderling de lucratieve baantjes verdelen. In de huidige tijd lijkt er een verminderde interesse in de democratie (als je het afmeet aan dat mensen hun stem uitbrengen). Voor mij is er een realisatie dat we waardering moeten hebben dat we nu onze stem kunnen laten horen.
De Ter Borchs vinden het in Rome
Allereerst de vraag wie vindt het? Van Gerard ter Borch de Oude is vrij zeker dat hij in Rome is geweest. Hij zou daar van 1604 tot en met 1611 geweest zijn. Er zijn veel tekeningen uit die periode in het Rijksmuseum beschikbaar. Ook Gerard ter Borch de Jonge zou in Rome geweest zijn. Er is een schilderij van Jan Six en onbekende vrouw. Op het schilderij staat achterop Rome en 1640. Het is bekend dat Six een jaar later in Rome was. Verder is er een tekening van het Colosseum met het jaartal 1641. Er wordt vermoed dat deze datering is vervalst en dat er oorspronkelijk 1611 stond.
Waarom Rome? Veel schilders trokken in die jaren naar Rome. Omdat het daar het walhalla voor de schilders was. Daar waren onder meer Caravaggio en Michelangelo die veel Nederlandse schilders hebben geïnspireerd.
Wat vinden ze in Rome? Dat is eigenlijk teveel om op te noemen. Met name de Oude heeft veel plekken in Rome bezocht en daar ook tekeningen van gemaakt. In een reis in het voorjaar van 2017 ben ik een aantal van die plekken langsgegaan. Het een en ander is uitgewerkt in de onderstaande download.
