Home
Fietsexcursie IJssellandschap
Soms 'loop' je tegen een verhaal aan. In dit geval fietsen. In de zomer van 2019 samen met een vriendin deelgenomen aan een fietsexcursie van de Stichting IJssellandschap. Super leuk. Gestart bij de begraafplaats aan de DIepenveenseweg in Deventer om via de watertoren terecht te komen op het landgoed Nieuw Rande. Wat een prachtige plek. Dat Duymaer van Twist het landhuis heeft laten bouwen is veel mensen bekend; mogelijk minder bekend is de lange tijd die de familie Stratenus op het landgoed heeft doorgebracht.
Een paar jaar terug voert PlusLeo op het landgoed een theateroptreden uit over de zwakzinnige Daisy (zie ook Bijnaam Daisy), de dochter van baron G.J.Th. Stratenus. Zij heeft in een houten villa op het landgoed gewoond.
Het verhaal laat mij niet los en is aanleiding om een kort berichtje te plaatsen op Facebook. Daar komen veel leuke reacties op! En ook enkele reacties, waarbij bij mij de vraag op komt "Hoe moet ik de zorg voor een zwakzinnig kind in de tijd plaatsen?" Later wordt duidelijk dat de leeftijd van het kind even goed een rol speelt.
Tijdens de zomer van 2019 heb ik drie maanden verlof. In die periode heb ik mij verdiept in het landgoed en de familie Stratenus.Het archief van Deventer, Arnhem en Den Haag, het Nationaal archief, NIOD en internet bieden veel leuke en spannende informatie. Maar ook vanuit de gesprekken met omwonende en andere betrokkenen... De komende tijd wordt de vergaarde informatie vertaald naar kortere artikelen op deze website. Wens je veel leesplezier.
Oordeel
Deze dagen redelijk wat tijd besteed aan het verzamelen van informatie over Nieuw Rande en de familie Stratenus. Een bezoek aan het Gelders archief, maar ook thuis achter de computer zoeken in onder meer krantenberichten via delpher.nl Het is een puzzel waarbij telkens een stukje te leggen is. Vaak ben ik enthousiast als ik weer wat informatie vindt, maar soms fronsen ook de wenkbrauwen. En dat laatste interessant. Want ik kijk natuurlijk ook met een gekleurde bril naar die informatie. Om die puzzel in enige mate compleet te krijgen wil ik vragen blijven stellen. Hoe werkt dat in die tijd? welke rol heeft de familie daarin? zijn er bijzondere omstandigheden? En dan nog lukt het niet om het laatste stukje van de puzzel te leggen. We zijn er niet bij geweest... we kunnen de mensen uit die periode niet meer spreken.
Tot zover een wat cryptisch betoog. Zonder al teveel in de details te treden wil ik een enkel voorbeeld noemen. De baronesse is actief betrokken bij een vereniging "de arme friesche heide". Het speelt zich af in een arm deel van Friesland waar indertijd mensen in hutjes op de hei wonen. De vereniging heeft als doel de woonomstandigheden van deze mensen te verbeteren. Een nobel doel. De vereniging is echter ook evangeliserend. Daar kan je een zeker oordeel bij vormen.
Maar wat ik nog niet weet hoe deze vereniging in die tijd werkte. Heeft de vereniging het doel om het werk van dominee Johannes Antonie Visscher, die een boek heeft geschreven met dezelfde titel als de naam van de vereniging, voor te zetten, ? Die dominee Visscher is betrokken bij een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking. En als dat zo is.... komen we heel dichtbij huis. De baronesse heeft een kind met een verstandelijke beperking.... Daisy.
Op voorhand kan ik aangeven dat ik niet zonder oordeel zal onderzoeken en schrijven. Maar hoop dat het stellen van vragen mij meer inzicht geeft om enkele stukjes van de puzzel te leggen.
Drone
Gisteren samen met Marco Kalse het landgoed Nieuw Rande verkent. Deze keer op een hele bijzondere manier. Vanuit de lucht met een drone. Het is een prachtige zonnige zondagmiddag, dus we hebben veel bekijks tijdens onze activiteit.
Onze eerste vlucht start die middag vanaf de Schapenzandweg. Binnen enkele seconden is het futuristisch ogend apparaatje 100 meter boven ons en hangt stabiel in de lucht. De drone is via wifi verbonden met de mobiel. Met een cameraatje op de drone kunnen we onder meer deze foto maken.
Bijna midden op de foto links het landhuis met rechts daarvan het eiland. In de linkerbovenhoek zien we de IJssel. Op de foto rechtsonder de locatie waar de villa van Daisy heeft gestaan. Wat een prachtig beeld.
De daaropvolgende opnamen zijn van het eiland, Smets Rande en Oud Rande. Zie ook Nieuw Rande vanuit de lucht
Het begin in Den Haag
Tijdens een reis door Canada (ja hoe fanatiek kan je zijn) vind ik via internet dat de familie dan een huis heeft aan de Lange Vijverberg 13. Tegenover het torentje van minister-president Rutte. En die avond vertel ik tijdens het diner dat ik mij aan het verdiepen ben in de geschiedenis van het landgoed Nieuw Rande en de familie Stratenus. Verder komt aan de orde dat de familie een huis heeft aan de Lange Vijverberg 13. Een reisgenoot zegt: "Je zegt toch nummer 13?' Ja. "Dat pand ben ik aan het schilderen". Dit is de aanleiding dat we enkele weken later samen voor het pand staan.
Overigens heeft de familie Stratenus niet het huidige pand laten bouwen. Op de gevel staat weliswaar 1893, maar de familie is indertijd al vertrokken. Om vervolgens in 1895 het landgoed Nieuw Rande te kopen. Het pand is nog terug te vinden op de foto hiernaast uit 1890. Met de aanwezigheid van een nog verspringende gevel (met links ernaast het huidige museum Bredius) en de panden met fronton en dan vervolgens de huisnummers tellen is nummer 13 het pand met de 'oranje omlijsting'.
Maar hiermee is het verhaal nog niet klaar. Het ongemak is dat ik via internet toch niet meer terug kan vinden dat de familie op dat adres heeft gewoond. Wetende dat dit een beginnersfout is... sla je informatie altijd met goede brongegevens op ... ging ik wat balend op pad naar het Haags stadsarchief. Daar blijkt dat in het Nationaal Archief een akte is over het pand, waarbij de familie Stratenus betrokken is. Maar daarover later meer.
Tijdens een zoektocht, samen met een zeer behulpzame medewerker van het stadsarchief, vinden we meer over de familie Stratenus. Uit een gezinskaart die wij als microfiche met een speciaal apparaat kunnen lezen, blijkt dat de familie G.J. Th. Stratenus eerst hebben gewoond aan de Javastraat 44 en vervolgens aan de Oude Scheveningseweg 25. Bij het laatste adres wordt ook de naam van een villa genoemd..... Villa Banch.... niet heel goed leesbaar. Uit een testament uit die periode blijkt inderdaad dat hij in Scheveningen woont. Maar dan die naam van de villa nog. Uit een transportakte van 29 augustus 1889 blijkt dat G.J. Th. Stratenus de villa Banchory (vroeger Duinrust) koopt.
De gevelsteen op de Lange Vijverberg 13 geeft het jaartal 1893 aan. Het is bekend dat de familie in 1895 naar Diepenveen is gekomen. Dus waar zijn ze in de tussentijd verbleven? De gezinskaart geeft ook hier duidelijkheid over. In april 1893 vertrekken ze naar ... Brussel. Daar woont familie, maar de exacte reden van vertrek naar Brussel is mij nog niet bekend.
Na een boeiende dag in het archief van Den Haag blijft de de vraag knagen over dat document over de relatie tussen de Lange Vijverberg 13 en de familie Stratenus. Omdat Google veel van de gebruiker opslaat en de periode van zoeken bekend is, heb ik het document toch gevonden! Het betreft een adresboekje voor de stad 's Gravenhage 1866-1867. En daarin staat.... Baron Stratenus - Lange Vijverberg 13. 'Onze' baron is in 1858 geboren in Hannover en daarmee is het onwaarschijnlijk dat hij hier als gezinshoofd staat ingeschreven in het adresboek.
Als een vis in het water
Op 23 oktober 1963 trouwt Edouard Antoine Baron Stratenus (de eerste zoon van G.J.Th. Stratenus, die in 1895 het landgoed aankoopt) met Hillegonda Vis. Hillegonda is dan jaren jonger dan de baron.... 47 respectievelijk 78 jaar. Wat opvalt is dat de huwelijksadvertenties in kranten niet heel uitbundig zijn. In een krant zijn de namen van het stel aan te treffen, maar in andere kranten wordt het onder het kopje familieberichten genoemd.
Om wat meer te weten over Hillegonda Vis vraagt enig zoekwerk. Op een website over genealogie staat dat zij in Amsterdam is geboren. In het juiste archief zoekende (of wellicht heet archieftoegang) komt een kaart van Hillegonda naar voren. Daar staat op dat zij verpleegster is. Wat verder opvalt dat ze op veel adressen heeft gewoond, maar dat er na 1959 geen wijzigingen genoteerd zijn. Direct na de oorlog heeft ze enkele jaren in Deventer vertoefd.
Uit een gezinskaart van het gezin Vis blijkt haar vader beschuitbakker en komen de namen van een broer en zus voor die ook naar alle waarschijnlijkheid in de overlijdensadvertentie van Edouard worden genoemd.
Deze informatie heb ik thuis via internet gevonden. In gedachten verplaatsen we ons nu naar activiteitencentrum Tamarinde. Omdat het regent gaan Eppe en ik vandaag niet met de duofiets op pad, maar buigen ons met interesse over historische kaarten van Nieuw Rande en bekijken oude foto's. Daar komt ook de kaart van Hillegonda voorbij. Het oog van Eppe valt op de Johanna Stichting. Het leidt tot een zoekactie op internet. Direct komen we terecht op een Facebookpagina over dit onderwerp. Het betreft een instelling in Arnhem. We lezen de zin: "Zij vormen ook het driemanschap dat de Vereniging van Gebrekkige en Mismaakte Kinderen in Nederland oprichtten.". Heel even ontstaat een gevoel van sensatie, maar al snel wordt dit ingehaald door de feiten. Ten tijde dat Hillegonda daar in Arnhem werkt, is de zwakzinnige zus van Edouard al lang overleden. Ook blijkt: "Het tehuis was er voor lichamelijk gehandicapte jongens en meisjes tussen de 3 en 15 jaar die niet blind of stom waren. Het is tegelijk ook het eerste tehuis in Nederland op dit gebied.". Eppe en ik eindigen ons gesprek met dat geschiedenis zo leuk is, vooral als het gaat over verbindingen/logica tussen personen, tijd en activiteiten. Dat we dit samen delen is een groot goed.
